Vergi borcu cezaları nelerdir, ödenmezse ne olur?

Ticari hayatta düzenli ve eksiksiz olarak yerine getirilmesi gereken bazı sorumluluklar bulunmaktadır. Mükellefler için bu sorumlulukların başında vergi borcunun zamanında ödenmesi gelir. Peki, bu ödemeler aksatılırsa ya da hiç yapılmazsa ne olur? İçeriğin devamında bu konuya ilişkin tüm detayları bulabilirsiniz.

Vergi borcu nedir?

Vergi, kamu hizmetlerinin karşılanması için devlet tarafından vatandaşlardan ve özel kurumlardan toplanan ücretlerdir. Söz konusu ücretler, kurumların ilgili devlet dairelerine sundukları beyanname adı verilen belgeler üzerinde tahakkuk ettirilir. Ancak çeşitli sebeplerden kurumlar kendilerine tanınan süre içerisinde vergi tutarlarını ödeyemeyebilir.

Gelir, kurumlar, emlak gibi pek çok çeşidi bulunan bu ücretlerin ödenmemesi halinde vergi borcu adı verilen durum meydana gelir. Bir kurum vergi borcu olup olmadığını öğrenmek için e-Devlet ya da İnteraktif Vergi Dairesi sayfalarında sorgulama yapabilir.

Vergi borcu cezaları nelerdir?

Ödenmeyen vergi borçları ile ilgili yaptırımlar, cezanın kesilme nedenine göre farklıdır. Örneğin:

Vergi ziyaı cezası nedir sorusuna verilecek cevap, bu eyleme uğratılan vergi tutarının bir katı tutarında para cezasıdır. Ancak Vergi Usul Kanunu’nun 359. maddesinde belirtilen fiiller kapsamında vergi ziyaı söz konusuysa ceza üç kat kadar artırılır.

Kanuni süre geçtikten sonra verilen vergi beyannameleri için kesilen vergi cezaları, tahakkuk ettirilen tutarın yarısı kadardır.

Genel usulsüzlük kapsamına giren hallerde ceza Vergi Usul Kanunu’na Bağlı Cetvel’e göre belirlenir. Usulsüzlük eylemi re’sen takdir gerektiriyorsa cetvelde yazılı cezalar iki kat şeklinde uygulanır.

Özel usulsüzlük hali kapsamında yanıltıcı belge düzenleyenler ve bu belgeleri kullananlar 1 ila 3 yıl arası hapis cezasına çarptırılır. Gizleme suçunun varlığı mevcutsa hapis cezasının süresi 3 ila 5 yıl arasında değişir.

Vergi Usul Kanunu’nun 359. maddesinde düzenlenen kaçakçılık suçunda gerçekleştirilen eylemin içeriğine göre hapis cezasının süresi değişir. Genel bir süre tanımlaması yapılacak olursa, ilgili maddede geçen suçları işleyenler 1 ila 5 yıl arasında hapse mahkûm edilir.

Vergi borcu cezaları ödenmezse ne olur?

Vergi mükellefi konumundaki kişi ve kurumların ilgili mevzuat kapsamındaki ödemeye dair yükümlülüklerini yerine getirmeleri gerekir. Ancak mükellefler, vergi ödemelerini geciktirmeleri veya hiç yapmamaları durumunda çeşitli yaptırımlara maruz kalabilir. İşte vergi borcu ödenmezse ne olur sorusuna verilebilecek yanıtlar:

Borç son ödeme tarihine kadar ödenmezse takipli hale gelir. Eşzamanlı olarak ödenmeyen tutar için vergi gecikme cezası uygulanır.

Takipli hale gelen borcun bir süre daha ödenmemesi halinde vergi cezası olarak faiz yaptırımı uygulanır.

Vergi borcunun ödenmemesi durumunun devamında ise cezai yaptırımın boyutu genişler. Tahsil edilemeyen ve faize tabi olan borçların geri alınabilmesi için haciz, banka hesaplarına el koyma gibi seçeneklere başvurulabilir.

Vergi idaresi tarafından cezalandırılan kabahatler nelerdir?

Vergi idaresi tarafından cezalandırılan kabahatlerin başında vergi ziyaı gelir. Vergi Usul Kanunu’na göre vergi ziyaı, mükellefin ya da yetkili kişinin vergilendirme ile ilgili sorumluluklarını zamanında yerine getirmemesi durumudur. Sorumluluğun eksik yerine getirilmesi nedeniyle verginin zamanında veya tam tahakkuk ettirilememesi de bu kabahatin kapsamındadır.

Vergi idaresinin cezai yaptırım uygulamasına sebep olan kabahatlerden bir diğeri ise usulsüzlüktür. Vergi kanunlarında uygulamanın şeklini ve usulünü belirten hükümlere uyulmaması halinde bu suç işlenmiş sayılır. Usulsüzlük suçu, genel ve özel olmak üzere kendi içerisinde iki farklı kategoriye ayrılır.

Mükellefler, vergi sorumluları ve söz konusu kabahatlere katılan diğer kişiler hileli eylemlerle vergi miktarında kayba sebep oluyorlarsa kaçakçılık suçu işlemiş sayılır. Bu kişiler, neden oldukları kayıp dolayısıyla suçun niteliği de göz önünde bulundurularak çeşitli ceza yaptırımlarına maruz kalır.

Vergi cezalarını ortadan kaldıran durumlar nelerdir?

Ödenmeyen vergi borçları nedeniyle uygulanan cezaların kalkmasına sebep olan haller şunlardır:

Mükellef, yetkili makamdan talep ettiği konuya ilişkin bilgi alabilir ve bu doğrultuda işlem yapabilir. Vergi Kanunu’nun 413. maddesinde yer alan hükümler gereği bu eylemler vergi suçu oluştursa bile mükellef “Yanılma” durumu nedeniyle cezalandırılamaz.

Vergi Kanunu’nun 13. maddesinde geçen mücbir sebep halleri, vergi cezasının kalkmasına neden olan durumlardandır.

Vergi cezalarının zamanında ödenmesi halinde yaptırımların devam ettirilmesi durumu ortadan kalkar.

Vergi mükellefinin vefatı, uygulanan cezanın kaldırılmasını gerektirir.

Kanunda belirtilen zaman aşımı sürelerinin dolması halinde cezalar otomatik olarak silinir.

VUK 341. madde kapsamındaki vergi ziyaı cezalarında mükellef ve bağlı olduğu kurum arasında uzlaşma sağlanabilir. Taraflar arası uzlaşma olması halinde kesilen ceza kalkar.

Doğal afetler, muzır hayvan/haşarat istilası ve benzeri durumlar nedeniyle vergi cezaları Maliye Bakanlığı tarafından kısmen veya tamamen silinebilir.

Vergi cezalarının tamamen veya kısmen kalkmasına sebep olan haller arasında af durumu da yer alır.

Vergi cezalarına yönelik bazen indirim uygulamasına gidilebilir. Bu tür uygulamaların devreye alınması halinde ceza indirim oranına bağlı olarak vergi sona erebilir.

Vergi Kanunu’nun 371. maddesinde yer alan pişmanlık ve ıslah şartlarının sağlanması, cezanın silinmesini mümkün kılabilir.

Ceza Hukuku’nda yer alan yaş küçüklüğü kapsamında vergi cezaları kaldırılabilir. Akıl sağlığı hükümlerinin geçerlilik kazanması halinde de benzer uygulamaya başvurulabilir.

Vergi borcu cezası olanlar hapse girer mi?

Vergi Usul Kanunu uyarınca kaçakçılık suçunu işledikleri tespit edilen kişiler, hapis cezasına çarptırılır. Bunun dışında hapis cezası, nitelikli olarak değerlendirilen eylemlerin işlendiğine hükmedilmesi halinde de verilebilir. Üstelik bu tür durumların varlığı söz konusu olduğunda vergi kaybının meydana gelip gelmediğine bakılmaz.

Nitelikli olarak değerlendirilen ve hapis cezası gerektiren eylemler şunlardır:

• Maliye Bakanlığı ile anlaşma olmadığı halde belge basmak veya kullanmak
• Defter ve kayıtlarda hile yapmak, yanıltıcı belge düzenlemek
• Saklama ve ibraz zorunluluğu olan defter, kayıt ya da belgeleri yok etmek, yerine başka yaprak koymak
• Vergi Kanunu’nun 359/ç maddesinde geçen belge, bilgi ve verilerin iletimini engellemek ya da gerçeğe uygun olmayan şekilde iletimini sağlamak
• Vergi borcuna haciz gelir mi?
• Vergi borcu ödenmezse haciz gelir mi sorusu mükelleflerin en çok merak ettikleri konulardandır. Tahakkuk ettirilen vergi borcu, zamanında ödenmediği takdirde önce durumu takipli hale gelir. Ardından faiz yaptırımı uygulanır. Eğer bu yaptırıma rağmen borç ödenmemeye devam ediyorsa, mükellefin banka hesaplarına yönelik e-haciz kararı çıkartılır.
• Banka hesaplarına e-haciz yaptırımının yanı sıra ek cezalara da başvurulabilir. Bu kapsamda borçlu mükellefin mallarına haciz getirilmesi, uygulamada sıkça görülen bir durumdur. Dolayısıyla mükellef, hacze konu olan mallarını ve varlıklarını satamaz, takasa konu edemez.
• Vergi borcu zaman aşımına uğrar mı?
• Vergi borcu nedeniyle kesilen cezalarda zaman aşımı ile ilgili düzenlemeler, Vergi Usul Kanunu’nun 374. maddesinde sıralanır. İlgili kanun maddesinde belirtildiği üzere vergi ziyaı cezasında 5 yıllık zaman aşımı süresi mevcuttur. Usulsüzlükte ise zaman aşımı uygulamasının devreye gireceği süre suçun işlendiği tarihten itibaren 2 yıldır. Ancak vergi ziyaı ve usulsüzlük suçları beraber işlendiyse 5 yıllık zaman aşımı süresi geçerli kabul edilir.
• Vergi Kanunu’nda düzeltme zaman aşımı adı altında bir uygulama da bulunmaktadır. Bu kapsamda 5 yıllık süre dâhilinde mükellefler vergilendirme süreçlerindeki hataların giderilmesi için talepte bulunabilir.
• Vergi cezalarının kesilmesi ve ödenmesi
• Vergi cezaları, bu konuda incelemeye yetkili olan devlet kurumları tarafından tespit edilir. Vergi cezasını gerektiren bir durumun tespit edilmesi halinde raporlar oluşturulur. Eğer delillerin kaybolma ihtimali söz konusuysa, ceza gerektiren konulara dair tutanak tutulur.
• Sürecin devamında mükellefin bağlı olduğu vergi dairesi tarafından ceza kesme yaptırımı uygulanır. Kesilen vergi cezaları, ihbarname ile mükellefe iletilir. İhbarnamede, cezayı gerektiren olaya ilişkin tutanak ile inceleme raporunun birer örneğine yer verilir.
• Cezanın ne zaman ödeneceği vergi mahkemesinde dava açılıp açılmadığına göre değişkenlik gösterir. Eğer mahkemede devam eden bir süreç mevcut değilse, dava açma süresinin bittiği tarihten itibaren bir ay içinde ceza ödenmelidir. Ancak bu durumun tam tersi söz konusu ise mahkemenin alacağı karar üzerine vergi dairesince ihbarname düzenlenir. Belgenin mükellefe tebliğ tarihinden itibaren bir ay içinde cezanın ödenmesi gerekir.