Deepfake nedir, nasıl anlaşılır ve önlenir?

“Deepfake nedir?” sorusuna detaylı bir yanıt bulmak için öncelikle bu terimin nasıl oluştuğunu anlamak gerekir. Derin öğrenme ve taklit kelimelerinin birleşiminden oluşan deepfake terimi, derin öğrenme algoritmaları ve büyük veri setleri üzerinden eğitilen insan yüzleri, hareket ve ses gibi öğeleri gerçekçi bir şekilde taklit etmeyi amaçlayan bir yapay zeka teknolojisidir.

İlk olarak 2017 yılında bir Reddit kullanıcısı tarafından ortaya atılan deepfake terimi, yapay zeka destekli yazılımlar kullanarak aktörlerin yüzlerinin değiştirilmesi ile tanınmıştır. Bu teknoloji, fotoğrafların, seslerin ve videoların değiştirilmesini sağlayarak gerçeklik algısını sarsabilir.Deepfake’lerin 2014 yılında geliştirilen GAN isimli yapay zeka yöntemi kullanılarak oluşturulduğu bilinir. Bu teknoloji birbirine karşı çalışan üretici ve ayırt edici iki ağdan oluşur ve böylelikle gerçeğe çok yakın sahte görüntüler etmekle görevlidir.

Deepfake teknolojisi hangi alanlarda kullanılır?

Acil durum ve kriz iletişiminde önemli kişilerin mesajlarını hızla iletmek, eğitim ve tarihi olayları canlandırmak veya eğlence sektöründe gerçekçi efektler oluşturmak için deepfake teknolojisi kullanılabilir. Bununla birlikte dil öğrenme araçlarının da gerçekçi konuşma örnekleri sunması gibi avantajları vardır. Fakat buna bağlı olarak teknolojinin yalnızca eğitim ya da eğlence gibi olumlu amaçlar doğrultusunda kullanılmadığını, kullanımın bilinçsiz şekilde gerçekleştiği takdirde çok tehlikeli olabileceğini göz ardı etmemek gerekir.

Deepfake teknolojisinin endişe yaratan kullanımları bulunur. Kötü amaçlı niyetlerle, özellikle yanıltıcı ve manipülatif içerikler oluşturmak amacıyla kullanılan bu teknoloji sahte haberlerin üretilmesine, toplumun güvenini sarsacak potansiyel kullanımlara ya da istenmeyen durumlara yol açabilir. Bu gibi etkenler göz önünde bulundurulduğunda deepfake teknolojisinin etik sorunlar ve güvenlik endişelerini beraberinde getirdiğini söylemek mümkündür.

Özellikle yüz değiştirme adı verilen bir tekniğin kullanıldığı bu teknoloji, bir kişinin yüzünü kolaylıkla bir başka kişinin yüzü ile değiştirebilir. Toplumda önemli konumda bulunan kişilerin söylemlerinde değişiklik yaparak yanıltıcı içerikler oluşturmak gibi kötü niyetli kullanımları bulunur. Dolayısıyla güvenilirliği ve gerçeklik algısını sarsmasının söz konusu olabileceğini, sahte haberlerin yayılması ve potansiyel olarak ciddi sosyal etkilere neden olabileceği söylenebilir.

Deepfake nasıl tespit edilir

Deepfake tehlikesi göz önünde bulundurulduğunda bu teknolojinin zararlarından korunmanın da belirli yolları olduğu düşünülür. Deepfake teknolojisini tespit etmek için izlenebilecek bazı yollar bulunur. Bu tespit yöntemleri sahte içeriklerin yayılması ve geliştirilmesine karşı bir savunma mekanizması oluşturmayı hedefler. Böylelikle videolarda bulunan yüzlerin, hareketlerin ve göz hareketlerinin detayları incelenerek yapay zeka ile oluşturup oluşturulmadıkları tespit edilir. Sahte içerikleri gerçek içerikleri ile ayırt etmek amacıyla gerçekleştirilen bu yöntemler, pek çok açıdan etkili ve gereklidir.

Teknolojinin zararlarından korunmak için merak edilen “Deepfake nasıl anlaşılır?” sorusuna verilebilecek farklı yanıt ve teknikler bulunur. Bu teknikler aşağıdaki gibi sıralanabilir:

• Yüzün gezegeni analizi: Deepfake ile oluşturulan videolardaki yüzler çoğunlukla orijinalvideodaki yüzler ile bazı uyumsuzluklara sahiptir. Bu araştırma alanı, yüzlerin geometrik ve fiziksel özelliklerini analiz ederek derinlemesine inceler. Bu sayede orijinal ve oynanmış yüz arasındaki farkları tespit etmeyi hedefler. Uzman araştırmacılar, güvenlik şirketleri ya da üniversiteler tarafından yürütülen yüzün gezegeni analizi, deepfake tespiti konusunda en çok tercih edilen yöntemlerin başında gelir.
• Frame analizi: Deepfake tehlikelerinden korunmak için uygulanan bir diğer yöntem ise frame analizidir. Deepfake ile oluşturulmuş videolarda hızlı değişen yüz ifadeleri ve mimikler gözükür. Kişinin yüz ifadesi ya da göz hareketleri gibi detayların gerçekçi bir şekilde taklit edilmesi zordur. Frame analizi sayesinde titreşen, aşırı düzgün ya da anormal görünen yüz ifadeleri tespit edilmeye çalışılır.
• Hareket analizi: Deepfake ile oluşturulmuş videolarda hareketler orijinal videoda bulunan kişinin hareket tarzı ve ritmi tam anlamıyla uyum sağlamaz. Bu nedenle, videoda bulunan kişinin hareket analizi üzerinde çalışan algoritmalar kullanılır ve tespit yapmaya çalışılır. Hareket analizinde kullanılan algoritmalar, insan hareketlerinin doğal özelliklerini başarıyla modellemek ve deepfake ile oluşturulmuş videolardaki hareketlerle karşılaştırmakla görevlidir.
• Göz analizi: Deepfake kullanımı ile oluşturulan videolardan bazıları göz kırpma gibi doğal akışta gerçekleşen davranışları başarıyla taklit etmekte zorlanır. Gözlerin kırpılması esnasında meydana gelen düzensizlik, gözlerin duygusal ifadelerle uyumsuz olması, beklenmedik bir şekilde uzun süre açık kalan gözler gibi etkenler deepfake belirtileri arasındadır. Bu sebeple deepfake videolarının tespit edilmesi konusunda göz hareketlerini analiz eden algoritmalar önemli bir rol oynar.
• Ses analizi: Deepfake teknolojisi yalnızca video ve görüntüleri taklit etmek amacıyla kullanılmaz. Aynı zamanda ses içeriklerini manipüle etmek amacıyla da bu teknoloji kullanılabilir. Ses kaydının orijinal olup olmadığını belirlemek amacıyla ses analizi yöntemlerinden faydalanır. Ses analizi sırasında, kişinin ses tonunda robotik bir ifade olup olmadığı tespit edilir.

Bu gibi tespit yöntemleri teknolojinin tehlikelerinden korunmak konusunda yardımcıdır. Fakat bununla birlikte deepfake teknolojisinin hızla geliştiğini dolayısıyla bu teknoloji tehlikelerinden korunmak için uygulanması gereken yöntemlerinde değişmesi gerektiğini söylemek gerekir.

Deepfake teknolojisinden korunmak mümkün müdür?

Her geçen gün sayısı artan deepfake örnekleri pek çok kişiyi endişeye düşürür. Teknolojinin gelişmesi insan hayatını birçok açıdan rahatlatırken ve daha konforlu hâle getirirken çeşitli tehlikeleri de beraberinde getirdiğini söylemek gerekir. Özellikle sosyal medyada içerik üretiyorsanız ya da bulunduğunuz konum gereği deepfake teknolojisinden endişe duyuyorsanız korunmak için izlemeniz gereken yöntemleri bilmelisiniz. Siber güvenlik şirketleri tarafından geliştirilen mücadele stratejileri ve hizmetler, deepfake teknolojisinden korunmanız konusunda sizlere yardımcı olabilir.

Bunun için yapay zeka ve makine öğrenimi algoritmalarının kullanılması, videoların ve görüntülerin analiz edilmesine yönelik araçların geliştirilmesi gerekir. Aynı zamanda manipüle edilmiş videolar ile orijinal içeriklerin birbirinden ayrılması için referans veri tabanlarının kullanılması da önemli bir faktör olacaktır. Bunların haricinde herkesin siber saldırılara karşı savunma geliştirmesi, yeterince bilinçli olması ve bu konuda eğitimler alması gerekir.

​