Risk yönetim rehberi: Cari hesap çalışmak

İşletmedeki olası tehlikeler ve alınacak tedbirlerin belirlenmesi, yani risk yönetimi açısından cari hesap çalışmak da bir risk faktörü olabilmektedir. Bu yazımızda bu risklerin nasıl yönetilebileceği hakkında sizleri bilgilendiriyoruz.

Cari hesap nedir

Türk Ticaret Kanunu’nun 87. Maddesi gereğince taraflar birbirlerindeki alacaklarını ayrı ayrı istemek yerine, kalem kalem zimmet ve matlup formuna dönüştürerek hesabın kesilmesinden çıkacak bakiyeyi isteme hakkını veren mukaveledir.

Müşteriye açılan vadeyi etkileyen durumlar

Yapılan satışım karşılığındaki bedelin zamanında tahsil edilememesi ya da hiç tahsil edilememe riskini yani alacak riskini ortadan kaldırmanın esası peşin satış yapmak olsa da bu mümkün olmayabiliyor. İşte bu noktada müşteriye açılan vadeyi şekillendiren durumlara değinelim.

Üretilen malların niteliği: Ev, otomobil mobilya gibi dayanıklı mallarda vade daha uzun olurken; yiyecek maddeleri ve temizlik ürünleri gibi dayanıksız mallarda vade daha kısa olur.

İşletmenin büyüklüğü: Büyük işletmeler daha büyük öz sermayeye sahip olduğu gibi yabancı sermayeyi de daha kolaylıkla ve düşük maliyetle temin edebilirler. Bu durum daha çok kredili satışa teşvik edebilir ve daha uzun vade ayrıcalığına imkan verebilir. Yeni kurulmuş ve sektöre yeni girmiş işletmeler de, pazarda yer edinebilmek ve pazardaki payının artmasını sağlamak için vadeyi uzatabilir. Vadenin uzaması, köklü kuruluşlara göre kredili satış şartlarının daha elverişli olmasını sağlayabilir.

Ekonomik konjonktür: İşletmeler satışlarının az olduğu durgunluk döneminde satış artırma yöntemi olarak daha çok kredili satış yapma ve kredili satışlarda vadeyi uzatmayı tercih edebilir. Genişleme dönemlerinde peşin satışlar artabilir ve kredili satış vadeleri kısaltılabilir. Vadeli satış yapmak veya açılacak vadenin süresini belirleyebilmek, müşterinin iyi tanınmasını gerektirir. Müşteri hakkında bilgi almanın iki yolu vardır: Dolaysız bilgi kaynaklarını ve dolaylı bilgi kaynaklarını kullanmak.

Dolaysız bilgi kaynakları

• Satış biriminin müşteriyle ilgili bilgi ve görüşleri
• Müşterinin bilgilerinin bulunduğu dosya
• Kişisel karşılıklı görüşmedeki izlenim
• Müşterinin iş yerinde yapılan inceleme, gözlem
• Müşterinin mali tabloları

Dolaylı bilgi kaynakları

• Bankalardan alınan bilgiler
• Ticari çevrenin müşteri hakkındaki bilgileri
• Ticari sicil kayıtları
• Vergi beyannameleri
• İlanı yapılan vergiler
• Meslek kuruluşlarından alınan bilgiler
• Basında işletme hakkında yayınlanmış olan yazılar

İşletmeler, müşteriye kredili satış yaparken her türlü unsuru dikkate almalıdır. Kredi riskini belirleyen unsurlara göre müşterinin kredi riski artar veya azalır. Dolayısıyla kredi koşullarının tespiti açısından bu unsurların müşterinin gelir elde etme kapasitesini, borç ödeme güçlerini etkileme biçimi ve şiddetinin belirlenmesi önem taşır.

Müşterinin kredi riskini etkileyen unsurlar; karakter, kapasite, sermaye durumu, gösterilecek güvence (karşılık), koşullar, piyasanın durumu, müşterinin sermaye durumu, müşterinin borç ödeme gücü, müşterinin yeni veya eski olma durumu ve müşteri işletmenin yöneticilerinin durumudur. Gelelim bu unsurların kredi riskini nasıl etkilediğine…

Müşterinin karakteri yani sözlerine bağlılığı, sorumluluklarının bilincinde olup titiz davranması, satıcı taraf için güvence oluşturacaktır. Çünkü bir müşterinin ödeme gücü kadar ödeme arzusu da olmalıdır. Müşterinin iş hayatındaki prensipleri, izlediği yöntemler ve başarı durumu, işi planlama ve uygulama yeteneğinin göstergesidir ki bu durumda satışta ve risk yönetiminde mutlaka göz önünde bulundurulan özelliktir.

Kredili satışa karar verme aşamasında ve kredi riskinin belirlenmesinde, müşterinin ve sektörün güncel ve geçmiş finansal verileri (bilanço gelir tablosu, sektörel raporlar gibi) analiz edilerek mali gücün yeterliliği değerlendirilir. Kredi riskinin belirlenmesinde, müşterinin borçlanırken gösterebileceği maddi teminat, kefalet ve ticari senet gibi güvenceler de değerlendirilir.

Ekonomik ve siyasi hareketlerin ortaya çıkış şekli yani düzenli aralıklarla oluşması veya rastgele iniş çıkışlar şeklinde oluşması, sektörlerin bu hareketlerden etkilenme derecesinde belirleyici olur.

Şiddetli rekabet ortamında çalışan müşterilere kredi vermek risk oluşturabileceğinden bu tür müşterilere açılacak kredi limitleri sınırlı olur. İşkolunda belirsizliğin fazla olması, riskin yüksekliğinin göstergesidir ve bu durum limitlerin kısılması durumunu ortaya çıkarır. Kar marjının düşük olması, daha sınırlı kredili satış yapılmasını gerektirir.

Yeni kurulan bir işletme kredi limitlerinin dar tutulmasını gerektirir. Yöneticilerin tecrübeli, Başarlı ve dürüst olması ise limitlerin genişletilmesinde etkili olur.

Sonuç değerlendirmesi

Müşteriler daha iyi izlendiğinde, ödemesi geciken alacaklar konusunda müşteri uyarıldığında, kredili satış koşulları değiştirilebilir ve işletme için elverişli hale getirilebilir. Ödeme performansında düşüklük olan müşterilerin kredi limitleri daraltılabilir. Alacakların düşürülmesini sağlamak amacıyla müşterilere peşin ödeme iskontosu verilebilir. Alacakların tahsilinde sorun yaşamamak için çek, senet yapılabilir ve bu sayede ödeme yapılmadığında kanuni işleme kolaylıkla geçilebilir, bankalara iskonto ettirerek iskonto ile peşin tahsilat yapılabilir ve bu ticari senetleri teminat gösterip kredi alınabilir veya ciro edilip mal alınabilir.