Karşılıksız çek nedir, şikayet süresi ne kadar?

Çek, farklı ödeme yöntemlerinin varlığına rağmen ticari hayattaki önemini halen daha koruyor. Özellikle işletmeler arasında kullanımı yaygın olan çeki bozdurmak için bankaya gidildiğinde, bazen karşılıksız olduğu ortaya çıkabiliyor. Çeki yazan kişinin hesabında yeterli bakiyenin olmaması nedeniyle meydana gelen bu durumun sonucunda icra gibi çeşitli cezai yaptırımlar gündeme gelebiliyor. Bu yazımız aracılığıyla cezası, şikâyet süresi ve ilgili yasadaki en güncel gelişmeler de dâhil olmak üzere karşılıksız çek hakkında tüm bilinmesi gereken detayları öğrenebilirsiniz.

Karşılıksız çek cezası nedir?

Bir kişinin size karşılıksız çek vermesi durumunda, öncelikle bankadan bu durumun teyidini talep etmeniz gerekiyor. Tespitin ardından icra takibi yöntemine başvurabilirsiniz. Bu yönteme başvurmanız halinde çek kıymetli evrak statüsünde olduğundan borçlu hakkında ihtiyati haciz kararı alınabilir. İcra kararının ardından borçlu konumundaki kişiye ödeme emri gönderilir. Ödeme emri ile birlikte dava süreci de başlatılabilir.

Dava sonucunda aleyhine karar çıkması durumunda borçluya karşılıksız çek cezası verilir. Mahkeme tarafından karara bağlanan yaptırımın karşılığı, 5941 sayılı Çek Kanunu’nun 5. maddesine göre 1500 güne kadar adli para cezadır. Eğer birden fazla çekin karşılıksız çıkması durumu söz konusu ise bu ceza ödeme gücü olan her evrak için ayrı ayrı uygulanır. Günlük para cezasının miktarı, Türk Ceza Kanunu’nun 52. maddesine göre 20 TL’den az ve 100 TL’den fazla olmayacak şekilde mahkeme tarafından belirlenir. Günlük ceza tutarının belirlenmesi esnasında kişinin ekonomik durumu göz önünde bulundurulur.

Karşılıksız çek suçu nedeniyle gerçekleştirilen yargılamada ön ödeme, hükmün açıklanmasının geri bırakılması ya da uzlaşma hükümleri uygulanmaz. Mahkemece belirlenen meblağın ödenmesi için borçluya 30 günlük süre tanınır. Ödeme ile ilgili tebliğ, doğrudan Cumhuriyet savcısı tarafından yapılır. Verilen süre içerisinde ödenmemesi halinde ceza doğrudan hapse çevrilebilir.

Karşılıksız çek şikâyet süresi ne kadar?

Yasalar gereği karşılıksız çek suçunun adli takibi, şikâyete bağlıdır.  Yani daha açık bir ifade ile böyle bir durumla karşılaştığınızda size tanınan yasal süre dâhilinde mahkemeye başvurmanız gerekir. Aksi halde borçluya herhangi bir yaptırım uygulanmaz.  Karşılıksız çek şikayet süresi, bankadan “Karşılıksızdır” teyidi yapıldıktan sonraki 3 aydır. Çek yükümlülük bedelinin alındığı tarih, şikâyet sürecinin başlangıcı olarak değerlendirilmez. Süreye riayet edilip edilmediği, mahkeme tarafından re’sen dikkate alınır.

Ticari ilişki içerisinde olduğunuz kişinin size karşılık çek verdiğini banka kanalı ile teyit ettikten sonra ikamet ettiğiniz yerdeki icra mahkemesine başvuruda bulunabilirsiniz. Kanunlar gereği dilerseniz farklı bir seçime yönelebilirsiniz. Örneğin; davanın, çekin tahsil için verildiği banka şubesinin bulunduğu kentte görülmesini talep edebilirsiniz. Alternatif olarak çek hesabının açıldığı yerdeki icra mahkemesine de başvurabilirsiniz.

Karşılıksız çek affı mümkün mü?

Gerçek ve tüzel kişiler açısından karşılıksız çek ile ilgili cezai yaptırımlar, yalnızca mahkemenin verdiği kararlar ile sınırlı kalmaz. Aynı zamanda çek düzenleme ve çek hesabı açma haklarını da borçlarını ödeyene kadar kaybederler. Bu durumun doğal bir sonucu olarak bankalar açısından sicili bozuk bir kişiye dönüşen borçlular, ticari faaliyetlerini sürdürmekte epey zorlanır. Haliyle haklarında karşılıksız çek cezası verilen kişi ve şirketler için af, tek çıkış noktası niteliği taşır.

Pandemi sonrası dönemde çok daha sık biçimde dile getirilmeye başlayan karşılıksız çek affı, borçlu kişilere mali durumlarını düzeltme fırsatı verir. Ancak bu tarz haklardan yararlanabilmek için belirli kriterlere uygun olmak gerekir. Karşılıksız çek affı ayrıca kimi zaman tam bazen de kısmi olarak çıkartılır. Dolayısıyla bir af durumu söz konusu olduğunda, ilgili yasada ne gibi değişiklikler yapıldığını iyice incelemekte ve doğru adımları atmakta fayda vardır.

Karşılıksız çek yasasında son durum 2022

Türkiye Büyük Millet Meclisi Plan ve Bütçe Komisyonu’nda kabul edilen kanun teklifi ile karşılıksız çek cezalarına sınırlı sicil affı gündeme gelmiş durumda. Affın sınırlı olmasında, komisyondan geçen torba yasada mahkeme tarafından verilen çek düzenleme ve çek açma yasağı gibi yaptırımları kapsamaması kilit rol oynuyor. Torba yasada yer alan sınırlı sicil affından yararlanabilmek için bazı şartlara uyulması gerekiyor.

Örneğin; çeki karşılıksız çıkanın sınırlı sicil affı hakkından yararlanabilmesi için mutlaka gerçek kişi statüsünde olması gerekiyor. Dolayısıyla şirketler, kısıtlı affın kapsamı dışında tutuluyor. Bu şarta ek olarak karşılıksız teyidi verilen çek tutarının tamamının 1 Temmuz 2023 tarihine kadar ödenmesi koşulu bulunuyor. Torba yasada, gerçek kişiler için affın borçlarının tamamını ödedikleri tarihten itibaren geçerli olacağı bilgisine yer veriliyor. Eğer verilen süre dâhilinde borcun tamamının ödenmesi söz konusu değilse, karşılıksız kalan çek tutarının yeniden yapılandırılarak da sınırlı sicil hakkından yararlanılabilme olanağı mevcut. Fakat yeniden yapılandırma seçeneği, ancak alacaklı ile uzlaşılması durumunda geçerlilik kazanıyor.