5 adımda etkili bütçe planlaması nasıl yapılır?

Bütçe planlaması her kişi, aile, işletme ya da ülke için finansal özgürlüğe giden yolda atılan en önemli adımdır. Belirli bir disiplin içerisinde bunu uygulayabilenler finansal hedeflerine daha kolay bir şekilde ulaşır. Sınırlı bir geliri sınırsız ihtiyaçlar arasında verimli olarak paylaştırabilmenin yolu bir öncelik sıralaması oluşturmak ve harcamayı bu plan dahilinde yapmaktan geçer.

Bütçe planı kişiler ve aileler için çoğunlukla aylık olarak yapılırken, şirket ya da ülke bütçesi söz konusu olduğunda yıllık bir plan üzerinden hareket edilir. Ancak bu durumda da aylar itibariyle nakit akışı ve gelir gider dengesine ilişkin tedbirlerin plana dahil edilmesi gerekir. Bütçe yönetimi açısından gelir ve gider olmak üzere temel iki faktörden söz etmek mümkündür.

Gelir, kişi, aile ya da işletmenin belirli bir zaman diliminde elde ettiği kazançlar toplamı olarak tanımlanabilir. Aylık maaş, ücret, kira geliri gibi tüm kazançlar bütçeye dahil edilmelidir. Böylece harcanabilir toplam gelir ile ilgili fikir sahibi olmak mümkün olur.

Gider ise kişi, aile veya işletmenin zorunlu harcamaları için kullanılan bir kavramdır. Temel gıda harcamalarından kiraya, sağlık ve eğitim giderlerinden ulaşıma kadar pek çok bileşen gider kalemleri arasında yer alır. Ayrıca gider olarak değerlendirilmese de tasarruf da bütçede yer verilmesi gereken önemli bir başka husustur.

Bütçe bir gelir gider dengesi oluşturma, gelir gider takibi faaliyeti olarak tanımlanabilir. Harcamaların bir plan dahilinde yapılması ve tasarruf için bir payın mümkün mertebe bırakılıyor olması önemlidir. Bütçe konusunda yapılan çalışmalarda planlama açısından tavsiye edilen çeşitli formüller bulunmaktadır. Örneğin Amerikalı akademisyen ve siyasetçi Elizabeth Warren tarafından ortaya konulan 50/30/20 kuralı bu formüllerin önemlilerinden birisidir.

Warren, harcanabilir bütçenin %50’sini zorunlu harcamalara, %30’unu zorunlu olmayan istek ve ihtiyaçlara, kalan %20’sini ise mutlaka tasarrufa ayırmayı bütçe planlamasının etkin formülü olarak ifade eder. Birikim sahibi olabilmek adına tasarrufun alışkanlığa dönüşmesi ve bunun için mutlaka bütçeden bir pay ayrılması gerekir.

Etkin bir bütçe planlamasını biraz detaylandırmak gerekebilir. Böylece daha açık ve anlaşılabilir bir bütçeye ulaşmak mümkün olur. Ayrıca, bir bütçenin uygulanabilir olması da büyük önem taşır ve bunu göz ardı etmemek gerekir.

1. Bütçe gelirlerini oluşturmak:

   Bütçenin gelir kalemlerinin tam olarak ortaya konması etkili bir bütçe planlamasının ön koşuludur. Bu amaçla gelir ve gidere ilişkin her türlü bilgi ve belgenin dikkate alınmalıdır. Kredi kartı ve banka ekstreleri, faturalar, gelir kalemlerini oluşturan unsurların dökümü bunlara örnek olarak verilebilir.

2. Zorunlu harcamaların tespiti:

   Kaçınılmaz olarak yapılması gereken harcamalar bu kapsamda değerlendirilir. Barınma, beslenme, sağlık ve eğitim harcamaları buna örnek olarak verilebilir. Zorunlu giderler üzerinde herhangi bir kesinti veya eksiltme yapmak genellikle mümkün olmaz.

3. İhtiyaçların belirlenmesi:

   Zorunlu harcamaların yanı sıra hayatın olağan akışı içerisinde ortaya çıkacak ihtiyaçların da giderilmesi gerekir. Bu aşamada bütçe imkanlarının elverdiği ölçüde yerine getirilecek istekler ve ihtiyaçlar belirlenir. Uygun görülenler imkanlar dahilinde bütçeye eklenir.

4. İstekler arasında öncelik oluşturma:

   İstek ile ihtiyaçların birbirinden ayrılması bu noktada önemli bir adımdır. İhtiyaç olmayan istekler arasında bir sıralama yapmak ve bütçe imkanları çerçevesinde sıraya koymak için doğru planlama yapmak önemlidir.

5. Tasarruf bütçesinin değerlendirilmesi:

   Bütçede tasarruf için ayrılan payın güvenli ve yüksek getirili finansal araçlarla değerlendirilmesi önemlidir. Bunu en iyi şekilde yapmak için bazen bir uzmandan destek almak faydalı olabilir. Ayrıca, alışveriş harcamalarında dikkatli davranmak ve düzenli fiyat araştırması yapmak, ek tasarruf imkânı sağlayabilir. Tasarruf bilinciyle hareket etmek ve bilinçli tüketim alışkanlıkları geliştirmek ise oldukça gereklidir.